Skóra okiem dermatologa

Skóra i jej funkcje

Skóra z perspektywy dermatologa to niezwykle złożony narząd, który pełni szereg kluczowych funkcji dla naszego organizmu. Przede wszystkim chroni narządy wewnętrzne przed urazami mechanicznymi, drobnoustrojami i czynnikami chemicznymi, stanowi narząd czucia, uczestniczy w metabolizmie białek, lipidów, witamin oraz węglowodanów, odpowiada za regulację cieplną organizmu, a także bierze udział w procesach wydzielniczych oraz regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej.

Struktura skóry obejmuje trzy zasadnicze warstwy: naskórek, skórę właściwą i tkankę podskórną. Dodatkowo, do przydatków skóry zaliczamy takie elementy jak gruczoly potowe, gruczoly łojowe, mieszki włosowe oraz paznokcie. Powierzchnia skóry pokryta jest ochronnym płaszczem lipidowym oraz martwymi komórkami naskórka, które systematycznie się złuszczają. W skali roku przeciętny człowiek traci nawet 4 kilogramy martwego naskórka. Naskórek to najbardziej zewnętrzna warstwa skóry o grubości od 0,05 do 1 mm.

Naskórek spełnia szereg istotnych funkcji, takich jak ochrona przed drobnoustrojami (wirusami, bakteriami, grzybami), ochrona przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, utrzymanie homeostazy wewnętrznej, walka z alergenami (komórki Langerhansa), a także odbiór bodźców dotykowych (komórki Merkla).

Skóra właściwa składa się głównie z tkanki łącznej włóknistej, zawierającej włókna kolagenowe i elastynowe, a także komórki czuciowe, gruczoly potowe, łojowe oraz mieszki włosowe. Pełni funkcje związane z termoregulacją, przekazywaniem bodźców czuciowych do mózgu, nadawaniem skórze elastyczności i sprężystości, a także zaopatrywaniem jej w tlen i substancje odżywcze oraz produkcją łoju.

Tkanka podskórna to najgłębiej położona warstwa skóry, zbudowana z komórek tłuszczowych (adipocytów), przestrzeni międzyzrazikowych, naczyń krwionośnych i limfatycznych oraz zakończeń nerwowych. Jej podstawowe funkcje to ochrona narządów wewnętrznych przed urazami, amortyzacja wstrząsów, magazynowanie zapasowych substancji energetycznych oraz izolacja cieplna.

Pacjenci często pytają, jak zbudowana jest skóra i które jej warstwy poddawane są działaniu podczas konkretnych zabiegów. To naturalna ciekawość, zwłaszcza że skóra jest świadomym i wrażliwy narządem. Przeciętnie jej masa wynosi od 3,5 do 4,5 kg, co stanowi około 6% masy ciała, a powierzchnia to przeciętnie 1,8–1,9 m². Najcieńsza skóra znajduje się na powiekach, natomiast najgrubsza na piętach.

Naskórek składa się z pięciu warstw: podstawnej, kolczystej, ziarnistej, jasnej i rogowej. Co ciekawe, usta nie posiadają warstwy rogowej, dlatego skóra w tym miejscu jest bardziej wrażliwa na promieniowanie UV. Zaleca się stosowanie pomadek ochronnych z filtrem. Odnowa naskórka trwa przeciętnie od 26 do 28 dni. Jest to istotna informacja przy planowaniu zabiegów kosmetycznych – zbyt częste ingerencje mogą zakłócić ten naturalny cykl.

Granica skórno-naskórkowa, tworzona przez struktury naskórkowe i skórne, odpowiada za spójność i wymianę między warstwami. Jej uszkodzenie może wynikać z chorób pęcherzowych, stanu zapalnego lub procesów autoimmunologicznych. W takich przypadkach, zwłaszcza przy problemach skóry twarzy, zabiegi kosmetyczne powinny być wstrzymane.

Kolagen, który pełni kluczową rolę w zachowaniu stabilności i struktury skóry, zaczynamy tracić już po 25. roku życia. Włókna kolagenowe, elastyczne i siateczkowe zanurzone są w substancji podstawowej zawierającej m.in. wodę i kwas hialuronowy. Skład komórkowy skóry właściwej to fibroblasty, histiocyty, komórki tuczne oraz limfocyty. Skóra jest intensywnie unaczyniona, co warunkuje jej zdolności regeneracyjne.

Funkcja immunologiczna skóry

Funkcja immunologiczna skóry realizowana jest głównie przez komórki Langerhansa, keratynocyty i limfocyty T. Chronią one organizm przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Niestety, promieniowanie UV oraz RTG osłabia działanie tych komórek, co może skutkować rozwojem nowotworów.

Pigmentacja skóry

Melanina, odpowiedzialna za pigmentację, produkowana jest przez melanocyty, które nie występują m.in. na błonach śluzowych czy wewnętrznej stronie dłoni i stóp. Melanina chroni przed UV, neutralizuje wolne rodniki, wspiera syntezę witaminy D3, reguluje temperaturę oraz wpływa na wygląd skóry. Jej produkcję pobudzają m.in. promieniowanie UV, hormony, stany zapalne i niektóre pierwiastki (np. miedź, żelazo), a hamują niektóre witaminy (np. C) i hormony kory nadnerczy.

Nie pomijajmy przydatków skóry

Przydatki skóry takie jak włosy, paznokcie, gruczoly łojowe i potowe spełniają wiele funkcji. U osób młodych nadczynność gruczołów łojowych może prowadzić do trądziku. Czynniki takie jak dieta, hormony i pielęgnacja mają ogromny wpływ na ich funkcjonowanie. Zbyt częste mycie twarzy mydłem zakłóca pH skóry, dlatego zaleca się stosowanie odpowiednich środków oczyszczających, szczególnie z kwasem salicylowym.

Jod i selen odgrywają kluczową rolę w przemianach hormonów tarczycowych, dlatego warto informować pacjentów o konieczności ich dostarczania. W przypadku nadmiernej potliwości kosmetolog może zasygnalizować potrzebę konsultacji z lekarzem, gdyż istnieją skuteczne metody leczenia tej dolegliwości.

Paznokcie rosną stosunkowo wolno – u rąk około 6 miesięcy, u stóp nawet 2–3 lata. Zmiany grzybicze czy keratoza wymagają leczenia specjalistycznego. Podobnie wypadające włosy mogą być objawem problemów hormonalnych, niedoborów żelaza czy witaminy D3. Kosmetolog powinien umieć rozpoznać symptomy i skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty.

Dogłębna wiedza i dokładny wywiad z pacjentem to podstawa pracy kosmetologa

Wiedza z zakresu dermatologii, w tym rozpoznawanie wykwitów pierwotnych (plam, bąbli, grudek, guzków, pęcherzyków, krost), jest niezbędna w pracy kosmetologa. Prawidłowe rozpoznanie zmian może przesądzić o bezpieczeństwie i skuteczności zabiegu. Zmiany skórne mogą wymagać interwencji dermatologicznej, a nieodpowiedni zabieg może pogorszyć stan skóry. Dobrze przeszkolony kosmetolog wie, kiedy działać, a kiedy odesłać pacjenta do lekarza.

Tekst jest podsumowaniem jednego z bezpłatnych szkoleń dla kosmetologów organizowanych przez LVY cosmetics. Pełny kalendarz szkoleń na rok 2025/2026 

Zapraszamy.